″Prawnuczka Królowej Brytyjskiej Wiktorii mieszkała w Karkonoszach″

Krzysztof Sawicki, 5 lipca 2011 07:11



Czy ktoś by dzisiaj jeszcze wspominał o Feodorze księżniczce z Pałacu „Nowy Dwór” w Kowarach. Gdyby władze miasta nie otrzymały w 1996 roku listu z Wielkiej Brytanii. Historyk brytyjski niemieckiego pochodzenia John C.G. Röhl zwrócił się w nim z prośbą do ówczesnego Burmistrza Marka Jiruski o pomoc w ustaleniu miejsca pochówku księżniczki Feodory Reuss.

(...) Jestem profesorem historii na Uniwersytecie Sussex w Wielkiej Brytanii. Obecnie zajmujemy się bardzo ważnymi i interesującymi badaniami przy współpracy dwóch moich kolegów, genetyków molekularnych z Uniwersytetu Londyńskiego, dr Martina J. Warrena i dr Davida M. Hunta. Podjeliśmy próbę zbadania dziedzicznej choroby krwi, która dotknęła kolejne pokolenia Brytyjskiej Rodziny Królewskiej od Marii Królowej Szkockiej poczynając. księżniczka Feodora Reuss została pochowana w 1945 roku w Schloss Neuchoff pod Kowarami. Jako prawnuczka Królowej Wiktorii, jest ona obiektem naszych zainteresowań, a właściwie kluczowym elementem naszych badań. Mianowicie chcemy pobrać próbkę tkanki kostnej księżniczki, korzystając z najnowocześniejszych metod nam dostępnych, w celu potwierdzenia naszej hipotezy. Ta sprawa jest dla mnie i moich współpracowników niezwykle pilna, więc ośmielam się prosić Pana Burmistrza o możliwie szybką odpowiedź.


Władze Kowar zadeklarowały udzielenie wszelkiej możliwej pomocy i przygotowały się na wizytę naukowców z Anglii. Przed ich przyjazdem krypta w której pochowana była księżniczka została wysprzątana, szczątki wyciągnięto i przesłano do Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu w celu zbadania i potwierdzenia autentyczności.

Schloss Neuhoff (Pałac „Nowy Dwór”) to nazwa majątku, a nie jak sądzili Anglicy nazwa miejscowości, „Nowy Dwór” znajduje się w granicach administracyjnych Kowar.
Historyk John C.G. Röhl przyjechał do Kowar w lecie 1996 roku wraz z naukowcami z Uniwersytetu Londyńskiego i ekipą filmową TV NBC. Pobrali oni próbki DNA ze szczątków księżniczki Feodory Reuss. Zapowiedzieli że wyniki badań przeprowadzonych na próbkach pobranych ze szczątków zostaną opublikowane w książce „Purpurowa Tajemnica, Geny, Szaleństwo i Królewskie Dynastie Europy”. Książka ukazała się w 1998 roku, stając się bestsellerem na rynku brytyjskim.
Jeden rozdział w niej poświęcony został księżniczce która mieszkała w Karkonoszach. W trakcie pobytu naukowców w Kowarach ekipa TV NBC, realizowała sceny do filmu dokumentalnego o Brytyjskiej Rodzinie Królewskiej.

Księżniczka Feodora, mogła poszczycić się wspaniałym drzewem genealogicznym. Urodziła się 12 maja 1879 roku w Poczdamie. Była córką księcia Bernharda III Saxen Meiningen i księżnej Charlotty Hohenzollern. Dziadkami byli Cesarz Niemiec i Król Prus Fryderyk III Wilhelm i księżna Wiktoria Adelaida. Prababką zaś królowa brytyjska Wiktoria.

W wieku osiemnastu lat Feodora zaręczyła się, wbrew woli swojej matki ze starszym o piętnaście lat, niezbyt zamożnym oficerem armii pruskiej księciem Henrykiem XXX von Reuss. Wcześniej o jej rękę starał się następca tronu Serbii, szybko został jednak ostudzony, słysząc, „dla takiego tronu pochodzenie Feo było zbyt dobre i nie wypadałoby jej wżenić się w taką rodzinę”. Ślub wzięli 24 września 1898 roku w kościele luterańskim we Wrocławiu Natychmiast po tym, wzburzona Charlotta zerwała wszelkie stosunki ze swoją jedyną córką i zięciem.

Książę Henryk XXX von Reuss posiadał majątek Radociny i pałac „Nowy Dwór” w okolicach Kowar. Tutaj książęca para zamieszkała pod koniec 1913 roku. Wcześniej przeprowadzono w pałacu remont, gdyż był on przez kilka lat nie zamieszkały. Feodora i Henryk XXX nie mieli własnych dzieci. W 1927 roku adoptowali oni syna, starszego brata księcia, Henryka XXVI (1857-1913), Henryka Harrego von Plauen (1890-1951), nie mieszkał on w pałacu „Nowy Dwór”, pozostał jedynie prawnym spadkobiercą majątku.

Księżniczka Feodora cierpiała na rzadką nie rozpoznawalną do początku XX wieku, nieuleczalną dziedziczną chorobę Porfirię. Cierpiał na nią uważany za szaleńca król angielski Jerzy III, Henryk VI,Maria Królowa Szkocji, Jerzy IV, Królowa Wiktoria i ich potomstwo. Prawdopodobnie choroba była przyczyną tego, że Feodora i Henryk XXX nie mogli mieć dzieci.
Księżniczka leczyła się w najlepszych klinikach i sanatoriach, pod koniec życia w sanatorium „Bukowiec” i Wysoka Łąka które położone były najbliżej „Nowego Dworu”.

Feodora rozstała się z życiem, 26 sierpnia 1945 roku, na skutek zatrucia się tlenkiem węgla, wcześniej dwukrotnie próbowała odebrać sobie życie, ale ją odratowano. Pewna, sprawdzona jest informacja która dotarła do księżniczki, że Rząd Wielkiej Brytanii chciał wysłać samolot, w celu zabrania jej do Anglii. Propozycja była ponawiana trzykrotnie za każdym razem odmawiała dlaczego ???. Być może chciała być blisko swojego ukochanego Hanza, który zmarł sześć lat wcześniej. Pochowano ją w grobowcu obok ks. Henryka XXX u stóp Karkonoszy. Podwójną solidną kryptę, głęboką na trzy metry wybudowano w bukowym lesie, na wzniesieniu pomiędzy skałami, niedaleko drogi do Wojkowa, sanatoryjnej dzielnicy miasta. Grobowiec przykryty został dwiema masywnymi płytami z karkonoskiego granitu. Nie było na nim żadnych napisów epitafijnych choćby najskromniejszych. Jaka była przyczyna samobójczej śmierci księżniczki pewnie nie dowiemy się już nigdy.

Wyciągnięte z krypty szczątki Feodory i Henryka Reuss, złożono w piwnicy kowarskiego Ratusza, gdzie przeleżały osiem lat. Ponowny pochówek książęcej pary odbył się 10 września 2004 roku. Wcześniej władze miasta nie bardzo wiedziały, gdzie je złożyć, było kilka pomysłów, m.in. żeby umieścić je w kościele w Kowarach (para książęca była wyznania ewangelickiego). Szybko jednak odstąpiono od tego pomysłu. Kości które przez lata nie zaznały spokoju, ostatecznie powróciły do grobowca w którym pół wieku wcześniej zostały złożone. Na uroczysty pochówek, jak przystało na królewską krew Feodory, władze Kowar zaprosiły przedstawicieli ambasady Wielkiej Brytanii, konsulatu Niemiec, wysłano zaproszenie do sekretariatu Królowej Elżbiety II. Nikt nie przyjechał. Feodorę i Henryka XXX von Reuss pożegnała lokalna społeczność. Wraz z jej odejściem dobiegła linia, której korzenie prowadzą do panującej obecnie dynastii w Wielkiej Brytanii.

Porfira z greckiego (czerwony, purpurowy), nazywano tak substancję chemiczną, wyodrębnioną przez chemików na początku XIX wieku, stąd nazwa choroby. Obejmuje ona zaburzenia przemiany materii, zakłócając biosyntezę hemoglobiny, czerwonego barwnika we krwi. Porfiria występuje w różnych formach, objawy są różnorodne m.in. okresowe zaburzenia umysłowe, neuropatia, ostre bóle brzuszne, osłabienie mięśni, wysokie ciśnienie krwi.


zdjęcia podpisy:

1.  pałac „Nowy Dwór” od strony parku, 2005 r. fot. K. Sawicki
2.  pałac „Nowy Dwór” od strony parku, 2005 r. fot. K. Sawicki
3.  księżniczka Feodora Reuss, 1901 r.
4.  Feodora i Henryk XXX von Reuss lata 30-te XX wieku
5.  pałac „Nowy Dwór” lata dwudzieste XX wieku
6.  wnętrze pałacu „Nowy Dwór”, 1914 r.
7.  wnętrze pałacu „Nowy Dwór”, 1914 r.
8.  sypialnia księżniczki Feodory, 1914 r.
9.  „Królewskie stado”, jak ich nazywano.

Królowa Wiktoria i jej krewni, Koburg kwiecień 1894 rok na zdjęciu: obok królowej Wiktorii jej córka Vicky, Charlottę, matkę Feo widzimy w pobliżu środka zdjęcia, trzy miejsca w prawo od jej wnuka księcia Walii. Stojący bezpośrednio za Królową i jej wnukiem Cesarzem Wilhelmem II to Mikołaj Rosyjski i Alix Heska, przyszli Car i Caryca, którzy zaręczyli się poprzedniego dnia.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów autora